Leeswijzer

In de leeswijzer duiden wij de opbouw van de begroting, We geven een toelichting op de indeling in hoofdstukken, programma's en paragrafen en hoe deze zijn opgebouwd.

Inleiding

De programmabegroting opent met een inleiding. Hierin wordt de begroting aangeboden. De samenvatting van de bestuurlijke hoofdlijnen en de te maken keuzes is opgenomen in het raadsvoorstel waarmee de begroting wordt aangeboden aan de raad.

De Opgave

In de opgave worden de ambities voor de stad gepresenteerd en ingegaan op de omstandigheden die rol spelen bij het kunnen bereiken van de ambities.

Financiële keuzes

In dit onderdeel wordt de stand van zaken in het meerjarenperspectief gepresenteerd. Uitgangspunt is de afspraak dat er een sluitende meerjarenbegroting wordt voorgelegd.
Het overzicht laat zien:
- de actuele stand van de meerjarenbegroting (stand kadernota plus nieuwe autonome ontwikkelingen)
- het effect van de Meicirculaire 2024 van het gemeentefonds
- ruimtevragers 2025 en de structurele doorwerking hiervan
- maatregelen die worden voorgesteld om een sluitende meerjarenbegroting mogelijk te maken
- de incidentele uitgaven die in de begroting zijn opgenomen
- ontwikkeling van het weerstandsvermogen en de solvabiliteit

De Programma's

De begroting is opgedeeld in vier programma's. De verplichte onderdelen die apart worden gepresenteerd volgen daarna. Den Helder kent in de begroting de volgende vier programma's:

• Samenwerkende gemeente
• Zorgzame gemeente
• Vitale gemeente
• Leefbare gemeente

In elk programma komt achtereenvolgens aan de orde:

Algemeen

Een korte algemene beschrijving van wat in het programma wordt beoogd.  En welke onderwerpen onder het programma vallen;

Relevante gemeentelijke beleidskaders

Een opsomming van de geldende, door de gemeenteraad vastgestelde, beleidskaders (periode 2019 – juli 2024). Op elk regel kan worden doorgeklikt naar het digitale document van het beleidskader.

Trends

Een opsomming in enkele bullets van de maatschappelijk relevante ontwikkelingen die bij de realisatie van de doelen een rol spelen. Een trend brengt een onzekerheid met zich mee voor de uitvoering of iets waarmee nadrukkelijk rekening wordt gehouden bij het uitvoeren van de begroting. Hier wordt dus geen beleid herhaald en/of zaken die benoemd zijn als doelstelling of activiteit.

Doelen (Wat willen we bereiken)

De doelen die met de inzet in het programma worden beoogd en de daarbij horende activiteiten worden benoemd.  Deze doelen gelden voor meerdere jaren en zijn ook weergegeven in de Kadernota 2025 die in juli 2024 in de raad is vastgesteld. In de tussenrapportages en in de rekening wordt over de voortgang en het voltooien van de activiteit gerapporteerd.

Kengetallen

Een aantal kengetallen wordt als een meerjarige reeks gepresenteerd. Deze kengetallen hebben niet altijd een directe relatie met de middelen die aan het doel of de activiteit worden besteed. De kengetallen laten de streefwaarden zien voor de jaren 2024, 2025 en 2028. De gemeten waarden voor de afgelopen twee jaren wordt eveneens weergegeven zodat de ontwikkeling van het kengetal goed zichtbaar wordt gepresenteerd.  
In programma 3 wordt in plaats van kengetallen de actuele raming van nieuw te bouwen woningen gepresenteerd. Deze tabel laat de prognose zien tot na 2028.  

Financieel overzicht (Wat mag het kosten)

In het financieel overzicht worden de lasten en baten van het programma getoond. Het totaal van de lasten en de baten bepaalt wat het programma mag kosten. Vanaf de begroting 2025 worden het totaal van de lasten en baten onderverdeeld naar groepen taakvelden.
De mutaties worden onderverdeeld in:
- financieel technische mutaties
Dit zijn verschuivingen tussen programma’s zonder effect op het begrotingssaldo.
In deze categorie worden de volgende soorten wijzigingen verwerkt:
1. Verschuivingen tussen programma's waarbij het resultaat van de begroting als geheel niet wijzigt. Deze verschuivingen hangen samen met de functionele verwerking van de in de begroting 2024 opgenomen stelpost voor prijsstijgingen (indexatie) en het technisch weer opnemen van het volume aan nog niet afgesloten kredieten 2023 en eerder.
2. Het functioneel opnemen van de kredieten uit de begroting 2024.
3. Het opnemen van hogere baten en lasten samenhangend met rijksregelingen, provinciale subsidies en andere geldstromen van derden.

-autonome ontwikkelingen
Dit zijn ontwikkelingen waar géén inhoudelijke invloed meer op is. De financiële effecten zijn onontkoombaar en noodzakelijk. Conform de financiële verordening worden wijzigingen toegelicht die groter zijn dan € 100.000 voor de baten en/of de lasten. Wijzigingen die kleiner zijn worden als verzameling, "overige kleine wijzigingen", met vermelding van het taakveld, als één wijziging gepresenteerd.
Om te bepalen of een mutatie een autonome ontwikkeling is, worden drie criteria gehanteerd:
1. Er is sprake van een door de raad genomen besluit waarin de financiële ontwikkeling is vastgelegd. Voor de Begroting 2025 wordt daarbij de datum van 15 juli gehanteerd als peilmoment.
2. Effecten die voortvloeien uit de Meicirculaire 2024 van het gemeentefonds.
3. Nieuwe ontwikkeling sinds de aanbieding van de kadernota 2024 die voor de gemeente niet beïnvloedbaar is.
- maatregelen om te komen tot een sluitende begroting
Dit zijn concrete voorstellen om uitgaven te verminderen of inkomsten te verhogen door een bijstelling van het bestaande beleid. De maatregelen kunnen betrekking hebben op het begrotingsjaar en de komende jaarschijven in de meerjarenraming.
- ruimtevragers als gevolg van nieuw beleid
Dit zijn nieuwe uitgaven of intensiveringen van bestaande uitgaven als gevolg van een voorstel. De gemeenteraad kan besluiten om ruimtevragers te accorderen of deze af te wijzen.

Voor de overzichten van de investeringen en reserves is er vervolgens een verwijzing naar de bijlagen.

Algemene dekkingsmiddelen

(belastingheffing, gemeentefonds, treasury, dividend, onvoorzien)
De algemene dekkingsmiddelen maakten tot en met Begroting 2024 onderdeel uit van programma 1. In het besluit begroting en verantwoording Gemeenten en Provincie is voorgeschreven dat de algemene dekkingsmiddelen apart worden gepresenteerd. Hierdoor ontstaat een directer inzicht in de baten en lasten per programma en welke dekkingsmiddelen er zijn voor alle programma’s samen en de dekking van de Overhead. De uitgaven uit het gemeentefonds zijn immers mede bedoeld voor de dekking van de uitgaven Zorgzame gemeente, Vitale gemeente en Leefbare gemeente.

Overhead

In het onderdeel Overhead wordt conform BBV de totale overheadbegroting toegelicht. Dus alle lasten en alle baten (bijdragen van derden) en wijze van toerekeningen aan grondexploitaties, investeringen en eventuele extra activiteiten die in de loop van 2025 worden gestart met additionele middelen.
Tot en met de begroting 2024 werden de als overhead aangemerkte onderdelen gepresenteerd als onderdeel van programma 1. Vanaf de begroting 2025 is de overhead opgenomen in een apart hoofdstuk Overhead. Naast de toelichting zoals hierboven benoemd wordt beleidsmatig op de organisatie ingegaan in de paragraaf Bedrijfsvoering.Deze wijziging versterkt de toegankelijkheid van de begroting doordat de inhoudelijke toelichting minder versnipperd wordt gepresenteerd.

In de begroting 2025 is de toedeling van de kosten aan programma’s en aan overhead bijgesteld. Enerzijds naar aanleiding van interne bevindingen dat de toerekening scherper kan (minder lasten presenteren als overhead en meer als directe kosten van de programma’s) en anderzijds de toepassing van de recent verschenen Notitie overhead van de Commissie BBV.
De methode waarmee de overhead wordt berekend voor de toerekening aan grondexploitaties en de tarieven van de gemeente is hier toegelicht.

Vennootschapsbelasting

Het onderdeel vennootschapsbelasting is een verplicht onderdeel. We presenteren hier voor welke activiteiten Den Helder in principe belastingplichtig is. De exacte berekening kan alleen plaatsvinden op basis van rekeningcijfers.

Paragrafen

In de paragrafen wordt ingegaan op de door de wetgever voorgeschreven en door Den Helder (in de financiële verordeningen) toegevoegde onderdelen.
In de paragrafen wordt de voorgeschreven informatie en toelichting gepresenteerd zonder verwijzingen naar voorschriften. Dit beleid wordt net als in programma’s opgesomd met digitale link naar de door de gemeenteraad vastgestelde beleidsnota. Als er een specifieke beleidslijn is die voor Den Helder is afgesproken wordt deze vermeld.
De paragrafen geven de beleidsvoornemens voor de begroting 2025 weer. De relevante beleidskaders worden opgesomd en zijn via een link te benaderen.
De paragrafen zijn:
a. lokale heffingen
b. weerstandsvermogen en risicobeheersing
c. onderhoud kapitaalgoederen
d. financiering
e. bedrijfsvoering
f. openbaarheidsparagraaf
g. verbonden partijen
h. grondbeleid
i. subsidies (voorschrift in de financiële verordening 2024)
j. Opvolging aanbevelingen onderzoeken rekenkamercommissie

Lokale heffingen

Hierin komt aan de orde:
- de toelichting op de eventuele toegepaste kruisbestuiving tussen heffingen (een meer dan kostendekkende heffing in  samenhang met niet kostendekkend tarief
- het overzicht van begrote heffingen
- het beleid ten aanzien van het tarief (kostendekkendheid en inflatie) voor 2025
- het kwijtscheldingsbeleid en de hieraan verbonden lasten  
- de presentatie van de tarieven en de mate van kostendekkendheid per heffing
(per heffing worden baten en lasten gepresenteerd)
- bij de OZB wordt toegelicht dat Den Helder werkt met een opslag voor het zogenaamde Ondernemersfonds
- overzicht van de lokale lastendruk en de vergelijking met omliggende gemeenten.

Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Gepresenteerd wordt het weerstandsvermogen, zijnde de relatie tussen de weerstandscapaciteit en de risico’s waarvoor geen maatregelen zijn getroffen.
De risico’s worden zo objectief mogelijk gepresenteerd. De bijstelling van de methodiek komt in het najaar van 2024 aan de orde en is in deze begroting nog niet uitgewerkt. De ontwikkeling van het weerstandsvermogen wordt meerjarig gepresenteerd zodat de gemeenteraad zicht heeft op de ontwikkeling voor de komende vier jaar.
Het voorgeschreven overzicht van de financiële kengetallen voor:
- netto schuldquote;
- netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen;
- solvabiliteitsratio;
- grondexploitatie aandeel;
- structurele begrotingsruimte
- belastingcapaciteit
Dit wordt als een meerjarig overzicht getoond en toegelicht met beoordeling van de onderlinge verhoudingen tussen de kengetallen in relatie tot de financiële positie.
De geprognosticeerde meerjarenbalans (verplicht) wordt in deze paragraaf gepresenteerd zodat de financiële positie zoveel mogelijk in samenhang kan worden beoordeeld.

Onderhoud kapitaalgoederen

De paragraaf betreffende het onderhoud van de volgende kapitaalgoederen:
a. wegen;
b. riolering;
c. water;
d. groen;
e. gebouwen.
Van deze kapitaalgoederen wordt aangegeven:
- wat het beleid is ten aanzien van het onderhoud en wanneer dit beleid is vastgelegd
- hoe dit beleid is financieel is vertaald in de begroting (is dit verwerkt in de exploitatie, in investeringen, is er een onderhoudsvoorziening?)
- of er sprake is van achterstanden in de uitvoering van de onderhoudswerken.
Uitgangspunt is dat de meerjarenonderhoudsplannen voor 100% zijn vertaald in de begroting via de exploitatie, investeringen en een voorziening ter egalisatie van de schommelingen in de onderhoudsuitgaven over de jaren heen.

De paragraaf geeft geen samenvatting van de onderhoudsplannen. De bijschrijving van het areaal is zonder details opgenomen in de bijlage Den Helder in Cijfers.

Financiering

De paragraaf geeft de beleidsvoornemens weer en een opsomming van de relevante spelregels waaraan de gemeente zich heeft te houden.
Gepresenteerd worden:

-de rentelast
-het rente resultaat
-de wijze waarop rente wordt toegerekend aan investeringen
-de grondexploitatie
-de taakvelden.
-de geraamde financieringsbehoefte voor het begrotingsjaar en het verwachte verloop van de lening portefeuille in de periode van de meerjarenraming.
-het door de CIe BBV geadviseerde renteschema wordt gepresenteerd waarmee inzicht wordt gegeven in de externe  rentelasten, het renteresultaat en de toerekening van de verschillende onderdelen en doorgeleende gelden.
-het verloop van het EMU-saldo.

Bedrijfsvoering

In deze paragraaf wordt inzicht gegeven in de stand van zaken en beleidsvoornemens ten aanzien van de bedrijfsvoering. Ingegaan wordt op:
- de organisatie ontwikkeling;
- de omvang van de ambtelijke organisatie en inhuur en daarin verwachte ontwikkeling;
- de stand van de ICT en voorgenomen ontwikkeling voor het begrotingsjaar;
- het aanbestedingsbeleid.

Openbaarheidsparagraaf

In de openbaarheidsparagraaf wordt ingegaan op de stand van zaken met betrekking tot in voering en uitvoering van de Wet Open Overheid.

Verbonden partijen

Visie op verbonden partijen in relatie tot de doelstellingen die zijn opgenomen in de begroting
Het overzicht van de verbonden partijen met een onderverdeling naar:
I gemeenschappelijke regelingen;
II stichtingen en verenigingen
III vennootschappen en coöperaties
IV overige verbonden partijen;"

In het overzicht wordt tenminste de volgende informatie opgenomen:

1. de wijze waarop het belang in de verbonden partij is vastgelegd (aandelen, GR, etc)

percentage van de deelneming;

2. Speciale aandacht of niet (Speciale aandacht wordt in de paragraaf nader uitgewerkt
3. Verwijzing naar de bijlage waarin uitgebreider wordt ingegaan op de verbonden partij conform het huidige format.
   

In de bijlage wordt per partij aangegeven:
- de andere betrokkenen bij de partij
- het openbaar belang dat gediend wordt met de verbintenis
- het aandeel van Den Helder in de partij
- portefeuillehouder die de gemeente vertegenwoordigd;
- bijdrage aan de exploitatie van de verbonden partij in het jaar 2024 en zoals begroot voor 2025;
- de omvang van het eigen vermogen en het vreemd vermogen van de verbonden partij aan het begin en aan het einde van het begrotingsjaar;
- bijzondere risico’s en ontwikkelingen in de verbonden partij;
- de mate waarin de partij zelf risico’s kan opvangen.
In de paragraaf wordt ingegaan op de partijen met een bijzonder risico en aandachtsgebied:
Erfgoed, Willemsoord en Zeestad.

Grondbeleid

Aan de orde komen:
- de visie op het grondbeleid in relatie tot de realisatie van de doelstellingen van de programma’s in de begroting
- benoemen de wijze waarop de gemeente het grondbeleid uitvoert (actief, faciliterend, passief)
- overzicht van de lopende grondexploitaties, de verwachte eind datum en het verwachte resultaat
- beleidsuitgangspunt omtrent reserves voor grondzaken in relatie tot de risico’s
- de wijze van toerekenen van bovenwijkse voorzieningen
- duiding van de wijze waarop de verliesvoorziening is verwerkt
- de beschikbare gronden die nog niet in ontwikkeling zijn genomen
- eventuele plannen die in voorbereiding/voorstudie zijn.

Subsidies (Voorschrift financiële verordening Den Helder)

Er wordt een overzicht gepresenteerd van de begrote bedragen 2025 per instelling en het aan de instelling verleende subsidiebedrag 2024. Het overzicht wordt gesorteerd per programma.

Bijlagen:

- meerjarig investeringsplan 2025-2028
a. lopende investeringen en de daarop geraamde uitgaven in 2024 en volgende jaren
b. vervangingsinvesteringen zoals geraamd voor 2025-2028
c. nieuwe beleidsmatige investeringen (onderdeel van de financiële voorstellen per programma
- overzicht van het verloop van reserves (en voorzieningen)
- overzicht structurele toevoegingen en onttrekkingen reserves
- overzicht incidentele baten en lasten (incl. toelichting!)
- overzicht verplichte BBV indicatoren
- overzicht baten en lasten per taakveld
- overzicht van alle verbonden partijen met de uitwerking van de relevante gegevens conform het overzicht genoemd paragraaf Verbonden Partijen
- de gehanteerde technische uitgangspunten voor de begroting
- Den Helder in cijfers