Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Deze paragraaf biedt op basis van een risicoanalyse en een overzicht van financiële kengetallen inzicht in de financiële positie van de gemeente Den Helder. Het in de paragraaf uitgezette beleid en de weging van de verschillende risico's wordt in het laatste kwartaal van 2024 geëvalueerd.
Deze evaluatie is onder andere gericht op:
- de soms subjectieve bepaalde risico's
- het nut van de weging dat niet alle risico's zich gelijktijdig zullen voordoen
- het meetellen van een algemeen bedrag voor risico's
De evaluatie wordt besproken met zowel de auditcommissie als de accountant. Daarna kan het bijgestelde beleid al worden opgenomen in de jaarstukken over het jaar 2024. De huidige paragraaf is nog ongewijzigd in opzet en doorrekening.   

Weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen is het vermogen om risico's te kunnen opvangen, die niet op een andere wijze zijn afgedekt. Het weerstandsvermogen wordt bepaald door de verhouding weerstandscapaciteit aan de ene kant en de risico's aan de andere:

1. De weerstandscapaciteit betreft de beschikbare middelen en mogelijkheden om niet begrote en onvoorziene kosten (risico's) op te vangen.
2. De risico's die we noemen en opnemen, zijn de risico's van materiële betekenis. De berekening is als volgt: beschikbare weerstandscapaciteit / benodigde weerstandscapaciteit op basis van de risico's.

We willen over een toereikend weerstandsvermogen beschikken om te voorkomen dat iedere financiële tegenvaller ons dwingt tot bezuinigingen, of ten koste gaat van bestaande taken. In het coalitieakkoord is een minimumpositie van 1,0 afgesproken.
De beoordeling van de ratio en de te nemen maatregelen zijn in de volgende tabel weergegeven:

Risico's
Per risico kijken we wat deze financieel voor ons betekent als deze zich voordoet. Ook de frequentie in de tijd is een wegingsfactor. Al deze beoordelingen resulteren in een risicoscore. Hieronder het overzicht van de rekenpercentages die horen bij de risicoscores. 

 Risicobedrag = rekenpercentage per risico x maximaal financieel gevolg.

Het weerstandsvermogen (de verhouding van de weerstandscapaciteit ten opzichte van het risicobedrag van de gemeente) geeft de volgende uitkomst:

De weerstandscapaciteit is gelijk aan de algemene reserve plus 4 maal in de begroting opgenomen post voor onvoorzien (€ 5.000)
De risico's kunnen als volgt worden samengevat:

Risico's

De omvangrijkste risico zijn:
De waardering van de deelneming in de BV Willemsoord;
De afwijkingen in het sociaal domein veroorzaakt door groei van de cliënten en de ontwikkeling van prijzen;
De te beperkte groei van het gemeentefonds voor de ontwikkeling van prijzen en taakintensiteiten;
De kosten van mogelijke planschades en de achterblijvende kosten van bestuursdwang.

Omdat in de verbonden partijen zich specifieke risico's voordoen lichten wij die hieronder nader toe.
Voor de overige risico's geldt de algemene beschrijving welke eens per jaar in de jaarstukken worden geactualiseerd.

Exploitatie Willemsoord/Stichting Erfgoed Den Helder

In 2019 is besloten om belangrijke onderdelen van het erfgoed in Den Helder onder te brengen bij de Stichting Erfgoed Den Helder (SEDH). Het betreft delen die in beheer zijn bij de SEDH en bij Willemsoord bv (WObv). WObv bleef als 100% deelneming van de gemeente als afzonderlijke (vastgoed) Bv bestaan, terwijl het beheer en het personeel werd ondergebracht bij de stichting Erfgoed, waarmee de gemeente een subsidierelatie onderhoudt. Omdat het in stand houden van het monumentale erfgoed meer kost dan vooraf ingeschat heeft adviesbureau Panteia eind 2023 een onderzoek uitgevoerd naar de voorwaarden die nodig zijn om het erfgoed in stand te houden. Naar aanleiding hiervan worden organisatorische aanpassingen doorgevoerd en vanaf 2025 extra (financiële) middelen beschikbaar gesteld boven op de bestaande gemeentelijke bijdrage. De structurele bijdrage van gemiddeld € 1 miljoen en het onderbrengen van het vastgoed (incl. Fort Kijkduin en Westoever) en personeel van Stichting Erfgoed bij WObv vormt de basis voor het in standhouden en ontwikkelen van het monumentaal erfgoed. Met de gemeentelijke bijdrage zal o.a. het beheer van de (publieke) onderhoudstaken op Willemsoord worden uitgevoerd.  De stichting Erfgoed blijft in afgeslankte vorm bestaan en zal hoofdzakelijk vrijwilligersactiviteiten omvatten. Ook heeft de gemeentelijke accountant aangegeven dat de gemeentelijke balanswaarde van Willemsoord Bv niet meer in verhouding staat tot de waarde van het vastgoed. Afhankelijk van de definitieve uitkomsten van het onderzoek naar de Stichting Erfgoed en Willemsoord zal mogelijk een (substantieel) deel van de balanswaarde van de gemeentelijke deelneming moeten worden afgeboekt tot maximaal een bedrag van € 5,5 miljoen).

Port of Den Helder NV

In de afgelopen jaren is de bedrijfsvoering van Port of Den helder (PoDH) onderdeel geweest van de risicoparagraaf van de gemeente. Met de eind 2022 tussen gemeente en PoDH afgesloten SLA- overeenkomst, waarbij een gemeentelijke bijdrage wordt verstrekt in zowel de kosten van het onderhoud van de (publieke) kunstwerken en de jaarlijkse kosten van de (wettelijke verplichte) nautische taken, kan gesteld worden dat de financiële positie van PoDH is versterkt en van toekomstige risico’s vanuit de reguliere bedrijfsvoering in zeer beperkte mate nog sprake is.

Luchthaven Den Helder BV  

De luchthaven bevindt zich in een transitieperiode. Inkomsten gerelateerd aan de olie- en gaswinning nemen af. De inkomsten uit windenergie op zee zijn nog onvoldoende om dit gat te dichten. Deze situatie duurt naar verwachting tot minstens 2030. In de tussenliggende periode wordt ingezet op positionering van Den Helder airport als nationale helikopter luchthaven om zo voldoende vliegbewegingen te behouden. Door ook de “fixed-wing” capaciteiten van de luchthaven breder in te zetten vindt verdere diversificatie van de dienstverlening plaats. In 2022 is, na een onttrekking aan de kapitaalreserve van Den Helder Airport, tussen de vennoten afgesproken om tot een aanpassing van de juridische structuur van Den Helder Airport te komen, gericht op een meer gelijkwaardige risicoverdeling tussen de vennoten. De gesprekken over de voorwaarde waaronder dit geschiedt lopen nog waardoor de structuur nog niet is aangepast. In de afgelopen periode hebben gesprekken met het Rijks vastgoed Bedrijf (RvB) plaatsgevonden over de afdracht van het civiel medegebruik van de luchthaven.
Medio 2024 heeft de staatssecretaris van defensie aangekondigd dat de vergoeding voor het medegebruik van de luchthaven fors zal worden verhoogd en jaarlijks geïndexeerd. Deze verhoging wordt ingegeven door de verplichting om een marktconforme vergoeding te vragen, zoals voorgeschreven door de Wet Markt en Overheid.
De verhoging van de te betalen vergoeding is voor DHA dusdanig dat zonder concreet toekomstperspectief deze (nieuwe) financiële verplichting onhoudbaar is. Het voortbestaan van (het civiele deel) van de luchthaven komt in het geding tenzij DHA door het ontwikkelen van nieuwe activiteiten en investeringen in staat is de financiële positie van de luchthaven te versterken. Een mogelijke oplossingsrichting kan worden gevonden in samenwerking met de provincie Noord-Holland, het ministerie van Defensie en andere relevante ministeries.