Algemene dekkingsmiddelen

Algemeen

De algemene dekkingsmiddelen bestaan uit de opbrengsten het gemeentefonds, de lokale belastingen en opbrengsten uit deelnemingen. Daarnaast worden in de algemene dekkingsmiddelen enkele stelposten gehanteerd voor nog niet in de programma's verwerkte lasten stijgingen. Dit betreft prijsstijgingen, toekomstige kapitaallasten, nog te verdelen middelen voor zogenoemde taakmutaties in het gemeentefonds en de post voor onvoorziene uitgaven.
In dit onderdeel komen de volgende onderwerpen aan de orde: het gemeentefonds, de deelnemingen van de gemeente, de lokale heffingen en de algemene stelposten.

Trends

In de algemene dekkingsmiddelen zijn er drie belangrijke ontwikkelingen:
- de uitkering uit het gemeentefonds volgt pas met vertraging de ontwikkeling van zowel de inflatie als de intensiteit van de van de taken. Als gevolg hiervan is er niet alleen een zogenoemd Ravijn maar wordt ook nog eens elk jaar te weinig toegevoegd aan het gemeentefonds;
- na een reeks van jaren met lage rente is de rente op nieuw aan te trekken leningen alweer enkele jaren hoog. Dit werkt door in gestaag groeiende omslag rente omdat er sprake is van netto investeringen in Den Helder;
- de ruimte voor intensivering van de taken door nieuwe eisen of hogere inflatie moet gevonden worden binnen de eigen begroting en de ontwikkeling van eigen inkomsten.

Toelichting

Gemeentefonds

Meicirculaire 2024
Op 27 mei jongstleden is de meicirculaire van het gemeentefonds gepubliceerd, de eerste circulaire van het jaar 2024. De meicirculaire geeft de vertaling van de voorjaarsnota van de Rijksoverheid.
De meicirculaire is belangrijk, omdat daarin de jaarlijkse loon- en prijsindex wordt aangepast naar het nieuwe boekjaar. Deze aanpassing van het accres (de jaarlijkse toe- en afname van het gemeentefonds) is bedoeld om de loon- en prijsstijgingen waar gemeenten mee te maken krijgen te compenseren.
Effect
De meicirculaire 2024 heeft voor Den Helder een meerjarig effect op het begrotingssaldo van circa € 5,4 miljoen positief. De in de begroting opgenomen indexatie bedraagt ruim € 6,6 miljoen. De meicirculaire biedt onvoldoende compensatie om de indexatie op te vangen. Als tegenmaatregel heeft het college ervoor gekozen om de compensatie voor prijsstijging op materiële uitgaven slechts gedeeltelijk toe te kennen en op inhuurbudgetten te schrappen. Hierdoor is het tekort in de meerjarenraming beperkt tot € 0,6 miljoen.
Nieuwe financieringssystematiek eerder ingevoerd
In de meicirculaire is de invoering van de nieuwe financieringssystematiek vervroegd naar 2024. Dit betekent dat de koppeling van het accres aan de ontwikkeling van het bruto binnenlands product (bbp) per 2024 al is ingevoerd. Tot nu toe was het ingangsjaar 2027, wat zou leiden tot een terugval van middelen in 2026 van landelijk € 2 miljard ten opzichte van 2025. Daarom wordt 2026 ook wel het ravijnjaar genoemd.
De nieuwe financieringssystematiek levert een lager accres op dan de oude rekenmethode gebaseerd op cijfers van Centraal Economisch Plan. In 2024 compenseert het Rijk dit nadeel volledig, in 2025 voor ongeveer de helft.
Opschalingskorting afgeschaft
De opschalingskorting werd in 2015 ingevoerd als prikkel voor gemeenten om te fuseren. Het idee van het toenmalige kabinet was dat grotere gemeenten veel schaalvoordelen hebben en dus was een korting op het gemeentefonds gerechtvaardigd. Het fusiebeleid werd al snel losgelaten, maar de opschalingskorting, oplopend tot bijna € 1 miljard in 2025, bleef. Sinds 2020 is de opschalingskorting bevroren, maar deze zou in 2026 terugkeren. Dat is nu afgewend, waardoor het Rijk vanaf 2026 € 675 miljoen extra aan gemeenten uitkeert. Voor Den Helder is dat een bedrag van € 2,2 miljoen structureel. Helaas ging deze afschaffing wel gepaard met een nieuwe eenmalige korting op de uitkering voor 2025.

Lokale heffingen

De lokale heffingen bestaan uit de onroerende zaakbelasting, toeristen- en forensenbelasting. Op de lokale heffingen is een inflatiecorrectie van 3,5% toegepast in overeenstemming met de technische uitgangspunten van de begroting. Dit zorgt voor een stijging van de baten met een bedrag van € 560.000. Vanwege de omvang van de onroerende zaakbelasting vindt daar de grootste stijging plaats. Naast de inflatie correctie is er specifiek getoetst of de tarieven wel volledig kostendekkend zijn. Als maatregel om de verlaging van de uitkering uit het gemeentefonds op te vangen is specifiek aan de rioleringsheffing en de omgevingsvergunningen zowel de BTW als de kosten van de overhead in de tarieven betrokken.
Een nadere toelichting op de lokale heffingen vindt u in de Paragraaf Lokale heffingen.

Deelnemingen

Het betreft hier deelnemingen in de naamloze vennootschappen HVC, BNG Bank en Alliander. Daarnaast neemt de gemeente onder andere deel in de Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Noord-Holland, de BV Willemsoord en de Port of Den Helder en de Luchthaven. In de meerjarenraming is rekening gehouden met dividend vanuit de deelneming in de Port of Den Helder.

Financiering

Voor de financiering van de bezittingen en activiteiten van de gemeente zijn er  verschillende langlopende geldleningen en een pakket aan afspraken inzake de rekening-courant. Het beleid hiervoor is toegelicht in de paragraaf financiering.
De actuele ontwikkeling is dat nieuw aan te trekken geldleningen een hoger rentepercentage kennen dan het bestaande pakket en dat de gemeente door de omvang van de investeringen nieuwe leningen moet aantrekken. De rentelasten van de nieuwe leningen verhogen de gemiddelde rente die de gemeente betaalt.
In de begroting is rekening gehouden met een nieuwe leningen voor een omvang van € 35 miljoen. Hiervan werd een deel aangetrokken in 2024.

Algemene baten en lasten

In het onderdeel algemene dekkingsmiddelen zijn de posten opgenomen die later aan de programma's worden toegevoegd. Het betreft de nog niet verdeelde taakmutaties uit het gemeentefonds en besparingen op verbonden partijen en een mogelijke verkleining van de organisatie als de korting op het gemeentefonds niet ongedaan wordt gemaakt.